Het lijkt ondertussen bijna een traditie te worden, het thema Kerkmuziek, onder leiding van Robert van Herk. Deze keer de uitvinding van meerstemmigheid.
Karel de Grote
De oorsprong van gezang in de Noord Europese kant van de katholieke kerk vinden we bij keizer Karel de Grote. Eerst een klein stukje geschiedenis, want wat heeft Karel de Grote nu weer met de kerk te maken?
Eigenlijk komt het door de grootvader van Karel, die hofmeier (hoofd van de huishouding aan het hof) was bij de toenmalig koning van Frankrijk. Hij was dus ook de persoon die de besloot wat er gebeurde met de veroverde landen. En de grootvader van Karel besloot om deze aan de paus te geven.
Tot het moment dat de regel kwam die er voor zorgde dat hij die de rol van de koning vervuld (wat de hofmeier deed), de koning was. Zo werd de toenmalig koning van Frankrijk afgezet en kroonde de paus Karel tot koning. Als wederdienst zorgde Karel ervoor dat het katholicisme verspreidde in Noord Europa.
Kerkmuziek
Omdat Karel de Grote vond dat ook overal dezelfde kerkmuziek gezongen moest worden, haalde hij een aantal zangers vanuit Rome naar Metz. Na een korte periode van overdracht gingen de Romeinen weer terug en waren de zangers in Metz op zichzelf aangewezen, wat resulteerde in volledig niet op elkaar lijkende gezangen. Uiteraard gaven de Romeinen hier Metzenaren de schuld van, en vanuit Metz ging de schuld naar Rome. Om zijn volk te vriend te houden gaf Karel de Grote de mensen in Metz gelijk, dus moesten de Noord Europese gezangen naar Rome om daar aangeleerd te worden. En zo ontstonden de Gregoriaanse gezangen. (De oud Romeinse gezangen klonken namelijk meer Oosters.)
Bladmuziek
Om verdere herhaling te voorkomen, werd het notenschrift bedacht. Notenschrift bood namelijk meerdere voordelen:
- Muziek kan verstuurd worden. Zonder het origineel te kennen kan men de muziek herhalen.
- Je kon puzzelen met de muziek. En zo kwam de meerstemmigheid.
Meerstemmigheid
Organum
De eerste versie van meerstemmigheid die werd bedacht, werd Organum genoemd, wat orgel betekent. Dit begon met 2 groepen zangers en had een aantal opties:
- Eén van de groepen moest telkens dezelfde noot aanhouden
- Beide groepen zongen met dezelfde afstand tussen de noten
- Beide groepen zongen dezelfde noten (unisono)
Ars Antiqua
Als antwoord op Organum, kwam Ars Antiqua, dat een aantal nieuwe dingen met zich mee bracht. Zo kwamen er meer stempartijen aan bod en kwam er meer verschil tussen de stemgroepen door bijvoorbeeld de groepen noten van verschillende lengtes te laten zingen.
Ars Nova
In het begin van de veertiende eeuw begon de muziek al meer te klinken als nu. Zo kwamen er tertsen (3 tonen interval) en sexten (6 tonen interval) in plaats van kwinten (5 tonen interval) en kwamen er kruisen en mollen (beide zorgen voor halve toon verschillen).
Toch was niet iedereen gecharmeerd van deze nieuwe muziek. Zo werd er veel geroepen dat het immoreel en wulps was.
Ars Subtilior
In diezelfde periode ontstond er een ruzie tussen de paus en koning Phillip IV, waarop Phillip de paus laat vermoorden. De nieuwe paus die werd gekozen was, door de invloed van Phillip, een Fransman. Maar hij was in Rome zijn leven niet zeker, en dus verhuisde de paus van Rome naar Avion in Frankrijk.
Les Fumeurs
Omdat enkel veiligheid van leven geen goed genoeg excuus was voor deze verhuizing werd alles uit de kast gehaald om dit te verantwoorden, en Avion mooier te laten lijken dan Rome. En zo kwam er ook een groep componisten bij het Avion terecht, die zichzelf Les Fumeurs noemde, de rokers. En zo ontstond de Ars Subtilior.
Gezien de ontdekking van tabak in Europa op dat moment nog zo’n 100-150 jaar op zich zou laten wachten, moest het wel hasj of opium zijn waar deze rokers zo dol op waren. En omdat de paus enkel zei dat het mooi moest zijn en ze het verder zelf mochten uitzoeken, kwam er geen katholieke muziek uit het pauselijk hof.
Opvallend voor deze stijl is dat niet alleen de muziek maar ook de partituur zelf kunst werden. Zo is er een lied over een harp waarvan de bladmuziek genoteerd is in de vorm van een harp.
Nederlandse School
Na deze periode kwam de Nederlandse School, een meer afstandelijke muziek, waar de Italiaanse klassieke muziek vandaan komt. De Nederlandse School is dan ook gestopt doordat generatie na generatie naar Italië is gehaald. De stijl die zij hebben neergelegd wordt nog steeds gehandhaafd, er zijn sindsdien geen nieuwe regels meer bijgekomen.
Vijf muziekstijlen en ongeveer zes a zeven eeuwen verder is er een groot verschil ontstaan tussen het ontstaan van de meerstemmigheid in Organum en de laatste stijl, de Nederlandse School
- Alle parallellen in de muziek worden verwijdert, deze zouden namelijk te makkelijk zijn
- Unisono moet vermijden worden
Pop muziek
In pop muziek, zoals wij die kennen, worden deze laatste regels dus níet toegepast. De meeste popmusici konden geen noten lezen, wat nu net nodig was om deze regels toe te kunnen passen. Ook waren dit meestal groepen waarbij het bestaan van deze regels niet eens bekend was, waardoor deze twee muzikale werelden volledig uit elkaar groeiden.
Afsluiting
In ongeveer dezelfde traditie eindigden we de avond met een quiz over de besproken muziekstijlen. En omdat we daarna nog tijd overhadden gingen we iets eerder de kerk in, om met elkaar de ontdekking van meerstemmigheid te ervaren. Waarna we uiteraard nog afsloten met een kleine gebedsviering.
